Τετάρτη 25 Μαΐου 2011

Ενοχές και αξιοπρέπεια

Ενοχές και Αξιοπρέπεια

Εικόνα του εαυτού μου περήφανη[1]
και του κορμιού μου συνέχεια ,
υιέ μου εσύ μονάκριβε
και τόλμη ,  να παλέψω
της καθημερινότητας το θεριό
που δεν είχα .
Νέος και απένταρος εγώ
με όπλο τ ’ όνειρο μονάχα,
όταν πατέρας σου έγινα,
η ζωή μου, είπα , αλλάζει τώρα
μα τη ζωή σου
στη πραγματικότητα χάραξα
και η δική σου έγινα μοίρα .
Σήμερα ,  στο ηλιόγερμα του βίου
αγόρι μου ντρέπομαι
εγώ ο πατέρας σου
όταν σκέφτομαι :
δε σου δίδαξα πως
στη κοινωνία των λύκων
αδύνατο σαν αμνός
να ζεις ,
γιατί πράος, τίμιος και καλός
ποτέ μην ελπίζεις
να προχωράς και να προκόψεις
μα εσύ επιμένεις
δόντια να μη ν ακονίζεις
ούτε νύχια να προβάλλεις
μη θιγεί αυτό που από παιδί
αποκαλείς αξιοπρέπεια .






[1] Δειλή  αναφέρεται στη πρώτη έκδοση

Ενοχές και Αξιοπρέπεια

Απλώς …
Μασκοφόροι …Σώφρονες …

Ποτέ μου δεν ένιωσα
τόση ντροπή κι αηδία
για ανθρώπους που γνώρισα .
Ταγοί ,  υποτίθεται ήτανε ,
άγρυπνοι φύλακες
σε οίκους εμπορίου
αντί του Κυρίου
την εκκλησία .

Ποτέ μου δε θα συγχωρώ
στον εαυτό μου
γιατί αφέθηκα να συναγωνιστώ
φίλους « Νάνους»
και μασκοφόρους « Σώφρονες»
που , για να επιπλέουνε
να φανούνε, αρεστοί και αυτόχθονες,
δε δίσταζαν ν’ αποκηρύξουνε
αντί για φακής πινάκιο
όσιο, ιερό και άγιο
και ως αρχή τους προβάλλουνε
τη κοινωνική διπλωματία .

Μου φαίνεται πως ξεχάσαμε
όταν όλοι παλεύαμε
για κάθαρση, για θυσία,
για αγώνες μελλοντικούς
για τόλμη , για ουσία
και παντού αξιοκρατία…
τη μάσκα να πετάξουμε
που μας κληρονόμησαν,
τα μασημένα μισόλογα,
τη κάθε ανακολουθία
κι να  μας τώρα προσπαθούμε
άδικα, να βρούμε δικαιολογία,
γιατί ο κόσμος δε προχωράει;
δεν υπάρχουν , λένε περιθώρια
μα έξω εμείς από γραφεία
πολιτικά στεκόμαστε
σαν αυλοκόλακες
τον άρχοντα λιβανίζουμε
μέχρι, απ’ τον θρόνο του να πέσει…
όποιος άλλος στη θέση του καθίσει
θα μας βρει
έξω από του γραφείου του τη πόρτα
με τσακισμένη μέση …..












Απλώς... Μασκοφόροι Σώφρονες

Απλώς …
Μασκοφόροι …Σώφρονες …

Ποτέ μου δεν ένιωσα
τόση ντροπή κι αηδία
για ανθρώπους που γνώρισα .
Ταγοί ,  υποτίθεται ήτανε ,
άγρυπνοι φύλακες
σε οίκους εμπορίου
αντί του Κυρίου
την εκκλησία .

Ποτέ μου δε θα συγχωρώ
στον εαυτό μου
γιατί αφέθηκα να συναγωνιστώ
φίλους « Νάνους»
και μασκοφόρους « Σώφρονες»
που , για να επιπλέουνε
να φανούνε, αρεστοί και αυτόχθονες,
δε δίσταζαν ν’ αποκηρύξουνε
αντί για φακής πινάκιο
όσιο, ιερό και άγιο
και ως αρχή τους προβάλλουνε
τη κοινωνική διπλωματία .

Μου φαίνεται πως ξεχάσαμε
όταν όλοι παλεύαμε
για κάθαρση, για θυσία,
για αγώνες μελλοντικούς
για τόλμη , για ουσία
και παντού αξιοκρατία…
τη μάσκα να πετάξουμε
που μας κληρονόμησαν,
τα μασημένα μισόλογα,
τη κάθε ανακολουθία
κι να  μας τώρα προσπαθούμε
άδικα, να βρούμε δικαιολογία,
γιατί ο κόσμος δε προχωράει;
δεν υπάρχουν , λένε περιθώρια
μα έξω εμείς από γραφεία
πολιτικά στεκόμαστε
σαν αυλοκόλακες
τον άρχοντα λιβανίζουμε
μέχρι, απ’ τον θρόνο του να πέσει…
όποιος άλλος στη θέση του καθίσει
θα μας βρει
έξω από του γραφείου του τη πόρτα
με τσακισμένη μέση …..












Τρίτη 24 Μαΐου 2011


أنطوان أسوس في
 " عناوين ضائعة " 37 .
حكمة مشبعة بحزن يقترب من العبث
الكتاب  :  عناوين ضائعة ( شعر )
الكاتب  :   أنطوان أسوس
الناشر  :   دار خريستين – أثينا
راجعه  :   جمال حيدر

في تراكم كثيف وبسيط تنمو قصائد هذه المجموعة الشعرية ضمن طقوس مشبعة بالالفة , منسجمة مع مناخاتها . وتتجلى في غالبية النصوص حالة التداخل بين الفعل اليومي وبين رؤيا شعرية تتصاعد في بساطة عناصر جمالها وشفافيتها المتدفقة , طارحة ذاتها عبر ومضات مكثفة في فضاء حسي مترامي الأطراف .
وعبر تجليات الروح بكل رغباتها وأحلامها يلتحم الخاص بالعام والجزء بالكل في لحظات سياق متدافعة ومقرونة في زمن , غالباً ما يكون مصدراً لحدث قائم , ارتقى به الشاعر الى مستوى نص تتدافع فيه الرؤى .
وتحتل فكرة التقاط الحدث اليومي مركزاً مهماً في نصوص المجموعة , بل تكاد تسيطر على أجوائها , متكئة عباراته على الحاضر المنجز , مستعينة بقدرة القصيدة على المغامرة في مدار الرؤية والحلم .
 والوصول الى جزيرة العشق الانساني عبر هذه النصوص التي تفيض بطقوس الحب لا تخلو من الدخول الى سراب داهم , يجمع بين طياته أساطير غامضة ومهاو ٍِ عصيبة . ويمثل الحب العمود الفقري لمعظم قصائده , مخففاً من دهشة الأسئلة التي يحددها الزمن أحياناً .
                          صخب الشعر
ويتجلى العشق عند الشاعر كحالة تتميز بتنوع مفردات النصوص وحركتها الشعرية . عشق تتجاذبه تداعيات ولهفة وانفعالات نهمة , من الصعوبة أن تضع حداً لاشباعها وارتوائها.
"عناوين  ضائعة" مجموعة تقودنا صوب صخب الشعر وشفافيته في آن , مجسدة تجارب الشاعر الحياتية في صيرورة العشق وحضوره الدائم في مساحات حائرة بين اليقين والشك. فالشاعر يضع أطواره الشعرية في محك التجربة اليومية المزدحمة بالأصدقاء والأعياد والفصول والانكسارات, مانحاً اياها لحظة زمنية تختزن تفاصيلها لوعة الحياة وحرقة المشاعر .

ومن ينابيع الشعر يغرف الشاعر تجليات مدينته حلب , واقفاً على أبوابها , مناجياً حلمها , ليعلن تمرده وليثري متاهاته :
 " في زوايا الأمس والحلم البعيد
أراك تعودين اليَّ من جديد
لولية حسناء في عمر الخمائل
تمد لي يدها .... تناديني
وتمسح عن عيني الشتاء "
وتبقى نصوص المجموعة في فضاءات المناورة , اذ تستبطن أكثر مما تظهر وتكشف , موحية بزخم الالفة التي تظللها , محتفظة ببوصلة تسترشد بشكل النص وحدود تأويله وتدفقه .
يطغي على مناخ قصائد المجموعة حكمة مشبعة بحزن يقترب أحياناً من لحظة انهيارات عبثية مرتبطة بالشاعر وتجربته الذاتية , مما يجعل بعض قصائده تحمل ايقاعات جذابة , خفية , ذات طابع حزين , محتشدة بالصور الفجائية التي توشي بروح تأملية .
وقصيدة شاعرنا أنطوان أسوس الكامنة في المواقف الفطرية تجنح الى التقاط الصورة السلسة والمناسبة , مستندة الى البساطة والشفافية , بعيداً عن اغراءات البلاغة , معتمدة على الشاعرية الفطرية للحدث المبتكر.
" لقفص العصفور قرب النافذة
للفراش على الحصير اليابسة
لنفس جدتي العميق في سرد الحكاية
 واراك يا وطني في صحو الحكاية
تجرحني ... تعذبني
وعلى الصليب ترفعني ..


أنطوان أسوس في " عناوين ضائعة " وآلامه , من دون أن يدّعي شعاراً أو خطاباً شعرياً خاصاً :
" لا تسأليني ....
عمّا أطالب في حياتي
فأنا ما زلت أبحثُ عن نفسي
بعد أن ضيَّعت ذاتي " 

Κυριακή 15 Μαΐου 2011

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΚΗΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ

2 – Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟΥΣ ΈΛΛΗΝΕΣ[1]

           Είναι μεγάλη τιμή για μένα να μιλήσω μπροστά σας για ένα θέμα πολύπλευρο και πολυδιάστατο, όπως είναι αυτό της αραβικής λόγιας γλώσσας και της απλοποιημένης, κατά το δυνατό μεθόδου διδασκαλίας της στους ξένους γενικά και τους έλληνες, ή έστω ελληνομαθείς ιδιαίτερα.
             Η αραβική Γλώσσα « اللغة العربية  »  ή ακριβέστερο ως προς την γλωσσική απόδοση Ο ΑΡΑΒΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ πήρε ετυμολογικά την λέξη γλώσσα - لغة   - από την ελληνική λέξη ΛΟΓΟΣ. Να μου επιτρέψετε εδώ να αναφέρω ότι, από καιρό είναι έτοιμη μια μελέτη, η οποία διαπραγματεύεται « το μεταφραστικό ζήτημα των έργων αρχαίων ελλήνων συγγραφέων στην Αραμαϊκή, κατ’ αρχάς και στην αραβική κατόπιν, καθώς επίσης τις ελληνικές λέξεις που αναφέρονται στην αραβική όπως : فانوس -  ناموس طاووس – بلاط – اسطبل – فردوس – برج – ذلّ – قلم – فرس –  κ.α, που είναι πολλές , λόγιες και καθομιλούμενες[2].   
          Από τούτο το σημείο λοιπόν και εφεξής ο κάθε μελετητής της αραβικής, ο κάθε δάσκαλος, που προσπαθεί να εκμάθει στους άλλους αλλοδαπούς την αραβική, και στην περίπτωσή μας εδώ, στους έλληνες σπουδαστές, οφείλει να είναι καλά γνώστης των δυο γλωσσών, της ελληνικής δηλ και της αραβικής συνάμα, για να μπορέσει να πετύχει τον επιδιωκόμενο στόχο.
             Αυτός ο δάσκαλος επομένως πρέπει κατ’ ανάγκη και πρακτικά να ακολουθεί την συγκριτική μέθοδο διδασκαλίας και την συμπερασματική αιτιολόγηση των γραμματικών  και συντακτικών κανόνων και γλωσσολογικών φαινομένων .
            Τα περισσότερα από τα   γλωσσολογικά φαινόμενα αυτά, γραμματικά και συντακτικά, συνυπάρχουν και στις δυο γλώσσες, όπως οι πτωτικές έννοιες, οι ρηματικοί χρόνοι, οι εγκλίσεις οριστική, υποτακτική, προστακτική, δυνητική, ευκτική και μετοχές, οι φωνές,  ενεργητική και παθητική, τα επιρρήματα. Όλα , μα όλα … μέχρι και εκείνη η λεγόμενη Αττική σύνταξη, που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στον ορθό και λόγιο γραπτό λόγο.
             Πως προέκυψε λοιπόν αυτή η «ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ» λοιπόν, η  γλωσσολογική και πολιτιστική και γιατί όχι και ιστορική ….. Κάποια αφετηρία πρέπει να προϋπήρχε, κάποιες πηγές των πρώτων ερεθισμάτων, επιδράσεων, ζυμώσεων, κινήτρων στόχων και επιδιώξεων διατηρούσαν τα στοιχεία αυτά ζωντανά.
            Αυτή η Μεσόγειος δεν αγκάλιασε μόνο θεούς, προφήτες και πνευματικούς δασκάλους  και καθοδηγητές, αλλά γέννησε πολιτισμούς και ανέθρεψε έθνη και λαούς, που είχαν την υπερφυσική δύναμη να κάνουν θαύματα, και ίσως η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ αυτή να ήταν ένα από τα θαύματα εκείνα.
        Η εμφάνιση και η παρουσία της αραβικής γλώσσας αποτελούσαν το κύριο συστατικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε ο νέος ισλαμικός πολιτισμός, ούτως ώστε όταν μέχρι σήμερα ομιλούμε για αραβικό πολιτισμό ή για αραβική σκέψη να μην εννοούμε μόνο εκείνα, που κατόρθωσαν να πράξουν οι άραβες μόνο, ή οι άλλοι κατοικούντες σε αραβικό χώρο και περιοχή, αλλά να συμπεριλαμβάνονται και άλλοι γηγενείς αυτόχθονες κάτοικοι, μην άραβες στη καταγωγή και μη μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Είναι εκείνοι δηλ., οι οποίοι όμως κατόρθωσαν να συμβάλλουν ενεργά και ποικιλοτρόπως στην διαμόρφωση και ανάπτυξη του αραβικού πολιτισμού, της αραβικής σκέψης και της αραβικής κουλτούρας, δια μέσου της αραβικής γλώσσας και της αραβομάθειας ή της ελληνομάθειάς τους.  
           Εδώ πρέπει να αναζητήσουμε την επαλήθευση της ρήσεως του Ισοκράτη             « Έλληνες καλούνται οι της ημετέρας παιδεύσεως μετέχοντες» αναδιατυπώνοντάς την ως :« Άραβες καλούνται και εκείνοι οι εξισλαμισμένοι και εξαραβισμένοι,  οι ομιλούντες την αραβική και οι συμβάλλοντες στην αναδιαμόρφωση και ανάπτυξη του αραβικού πολιτισμού» . 
           Οι αραβομαθείς της δύσεως ήταν και είναι μια μικρή ομάδα ερευνητών και ειδικών επιστημόνων οι οποίοι ασχολούνται με θέματα αραβικής λογοτεχνίας και ισλαμισμού. Οι απλοί όμως πολίτες των χωρών του δυτικού ημισφαιρίου ίσως να μην ξέρουν για την αραβική γλώσσα και λογοτεχνία τίποτε περισσότερο από τις « χίλιες και μια νύχτες » ή το παραμύθι  Αλαντίν και το μαγικό λυχνάρι…. ή να τα γνωρίζουν ακόμη με τον πλαστό τίτλο του έργου « Αραβικές νύχτες ».
           Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της αραβικής γλώσσας, ως μέσο λογοτεχνικής έκφρασης είναι το μέτρο και η μουσικότητα της. Ως παρακλάδι της Σημιτικής η αραβική γλώσσα είναι πιο εξελιγμένη και διαδεδομένη, λόγω της ισλαμικής αραβικής κατάκτησης και επιβολής.  Συμφωνεί στην δομή της με τις άλλες αρχαιότερες σημιτικές όπως η εβραϊκή και αραμαϊκή σ’ ότι αφορά την θεματική αρχή της τρισυλλαβικής ρίζας, όπως  كَ . تَ . بَ και από εκεί και πέραν στα παράγωγα, όπως :
كِتابُ -  كُتّابُ -  كُتُبِيِ -  كِتابةً  -  مكتَبُ -  مكتبةً – مًكاتبةً  -  اكتِتابً -  استِكتابً -  كاتِبً   όπου η μεταλλαγή έγκειται στην αλλαγή ή στην προσθήκη και αφαίρεση μερικών βραχέων φωνηέντων, που δεν γράφονται ή συμφώνων συλλαβών, πάντα όμως σύμφωνα με τους σταθερούς κανόνες της γραμματικής. Οι δε κανόνες αυτοί ακολουθούν πάντοτε το  ακουστικό μέτρο και τον μουσικό δρόμο, ενώ στην ελληνική γραμματική ακολουθούν, κατά κύριο λόγο την απλή μαθηματική λογική.
              Βεβαίως, ομιλούμε εδώ για την γλώσσα του γραπτού λόγου, την γλώσσα δηλ. εκείνη την επίσημη, η οποία έχει ως κυρία βάση και μέτρο το κείμενο του Κορανίου. Είναι η γλώσσα αυτή μη μόνη ενιαία για όλους τους άραβες η λεγόμενη Παναραβική και λόγια  «  الفصحى »    εν αντιθέσει με την καθομιλουμένη « العامية».
            Το φαινόμενο όμως της διγλωσσίας, ή της πολυδιάλεκτης προφορικής γλώσσας πρωτοεμφανίστηκε κατά την περίοδο της εδαφικής επέκτασης της ισλαμικής αραβικής αυτοκρατορίας. Έκτοτε, έχουμε μια γλώσσα εκείνη του γραπτού και επίσημου λόγου και άλλη, εκείνη δηλ. της πολυδιάλεκτης καθομιλουμένης.
             Έχουμε επομένως, την γλώσσα του γραπτού λόγου, η οποία χρησιμοποιεί την παναραβική λόγια και καθαρεύουσα, με όλες τις δυνατές εξελικτικές μεταλλαγές της, την οποία χειρίζονται μόνο οι εγγράμματοι, και την καθομιλουμένη, που την χειρίζονται συνάμα, και οι αναλφάβητοι, με ποικίλες διαλέκτους, που διαφέρουν όχι από χώρα σε άλλη , αλλά και από πόλη σε πόλη της ίδιας χώρας.
             Εδώ ακριβώς έγκειται η δυσκολία της εκμάθησης και διδασκαλίας της αραβικής στους αλλοδαπούς.  Ποια γλώσσα θα τους διδάσκουμε; Πως θα τους εκμάθουμε να ομιλούνε; Ποια γλώσσα θα ακούνε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης; Ραδιόφωνο … Τ.V;  τι και ποια βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά πρέπει και μπορούν να διαβάζουν!!! Δεδομένου ότι κανένα έντυπο δεν φέρει τα βραχέα φωνήεντα !!!! εκτός από το Κοράνιο και την Αγ. Γραφή. 
              Αν λοιπόν, ο σκοπός της εκμάθησης της αραβικής είναι μονάχα τουριστικός, προσωρινός και περιστασιακός ή έστω παροδικός και η χρήση της γλώσσας προορίζεται για συγκεκριμένη χώρα και επαγγελματική σκοπιμότητα, θα λέγαμε τότε : « δε βαριέσαι = معليش  » … ας μάθουμε λίγες φράσεις, κουβεντούλες και άλλα λίγα τινά … με τα οποία θα μπορέσουμε να γευματίσουμε σε κάποιο εστιατόριο ή να πιούμε τσάι… καφέ ή κάτι άλλο σε κανένα καφενείο.
            Αν όμως επιδιώκουμε να παραδεχτούμε ότι, εμείς μαθαίνουμε ή διδάσκουμε τα αραβικά, ότι μπορούμε και διαβάζουμε την αραβική και συμμετέχουμε στην αραβική σκέψη, ιστορία και κουλτούρα, κατά τρόπο ορθό και πνευματικά ικανοποιητικό, δεν έχουμε τότε άλλη επιλογή, ούτε έχουμε να ακολουθήσουμε άλλη μέθοδο διδασκαλίας παρά εκείνη της λόγιας γλώσσας εκείνης της παναραβικής καθαρεύουσας του γραπτού λόγου, με την οποία θα είναι πιο ακριβής και σωστός ο λόγος και η διατύπωση μας. Η αφετηρία αυτή θα αποτελέσει το κύριο κίνητρο που με πολλή αγάπη, θέληση και διάθεση θα μας ενθαρρύνει να προχωρήσουμε στην εκμάθησή της.
          Επισημαίνουμε ότι η γλώσσα ενός λαού αποτελεί βασικό κρίκο που συνδέει το παρόν με το παρελθόν και το μέλλον του. Επομένως, αγαπώντας ο διδασκόμενος την γλώσσα αλλόγλωσσου λαού και έθνους δεν αγαπά μόνο το παρόν του, αλλά όλη την ιστορία του και τον πολιτισμό του. Γίνεται κοινωνός στις πολιτιστικές και πνευματικές ρίζες του. Αυτή λοιπόν η κοινωνία δεν ήταν άγνωστο στοιχείο, ούτε ξένο για τους έλληνες και τους άραβες, αφότου απαγκιστρώθηκαν μετά το Ισλάμ από τα στενά όρια της ερήμου της αραβικής χερσονήσου και κατέκτησαν την περιοχή της Εγγύς Ανατολής και Β. Αφρικής. Ήταν τότε, που οι πρώτοι, οι Έλληνες δηλ. μετέδιδαν το πνεύμα, μετουσίωσαν την φλόγα σε φως και το μεταλαμπάδευσαν σε όλη την οικουμένη, ενώ οι δεύτεροι, οι Άραβες, διαφύλαξαν, ανάπλασαν και αναμετέδωσαν αυτό το πνεύμα στους άλλους. Αυτό λοιπόν απαιτείται και επιβάλλεται σε όλους μας σήμερα. 
           Αυτή η λόγια παναραβική καθαρεύουσα γλώσσα, που διδάσκεται στους άραβες στα αραβικά σχολεία, όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, διδάσκουμε και εμείς εδώ στο Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Είναι η ίδια που διδάσκεται επίσης στην Οξφόρδη, στο Παρίσι, στη Βιέννη, στη Μαδρίτη και στα τμήματα διδασκαλίας τα αραβικής στους αλλοδαπούς στα πανεπιστήμια των αραβικών χωρών και άλλων αραβικών- ισλαμικών πολιτιστικών ινστιτούτων και ιδρυμάτων.
           Είναι η γλώσσα του επίσημου αραβικού γραπτού λόγου, που ο τρόπος διδασκαλίας της στους έλληνες υπαγορεύτηκε από το σύγχρονο πνεύμα διδασκαλίας αφενός, και από την άμεση συγκριτική μεθοδολογική γραμματική και συντακτική προσέγγιση και συνάφεια αφετέρου.
            Στην διδασκαλία της αραβικής ακολουθούμε μια απλοποιημένη μέθοδο, την οποία μετά από επίπονη και μακρόχρονη προσπάθεια συντάξαμε. Μια γραμματική της αραβικής στα ελληνικά,[3] η οποία βρίσκεται μακριά από ακρότητες και δογματισμούς. Στηρίζεται δε στη σαφήνεια και την λογική αιτιολόγηση των γλωσσολογικών φαινομένων, εύκολη στην χρήση από τον διδάσκοντα και τους διδασκόμενους.
           Ο σκοπός μας είναι να παρουσιάζουμε την αραβική γλώσσα προσιτή στον έλληνα σπουδαστή. Να την κάνουμε έτσι ώστε ο αραβομαθής έλληνας να μπορεί να απευθύνεται με αυτή όχι στους εγγράμματους μόνο, αλλά και στους απλούς πολίτες. Να ελαχιστοποιήσουμε δηλ. το χάσμα που χωρίζει την καθαρεύουσα αραβική από την καθομιλουμένη. 



[1] - Εισήγηση του Ευθ. Γ. Άσσου στο 3ο Συμπόσιο του ΠΑΝΑΡΟΜΑΤΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ με θέμα « Γλωσσομάθεια και ευρωπαϊκός πολιτισμός  -Η Ελλάδα γέφυρα επικοινωνίας Ανατολής -Δύσης» . Κοινοτικό πρόγραμμα LINGUA . Αθήνα –Ζάππειο Μέγαρο 18-19/03/1993.
- Βλ. περιοδικό Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών – Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών- Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Διδασκόντων και Φοιτητών τόμος 1, Τεύχος 2 , σελ. 48/51.
[2] . Βλ. Ευθυμίου Γ. Άσσου .Η επίδραση της ελληνικής γλώσσας στη διαμόρφωση ενός νέου αραβο-ισλαμικού πολιτισμού.
[3] . Βλ. Ευθυμίου Γ. Άσσου. Η αραβική γραμματική στα Ελληνικά. Αθήνα 2009.

Τρίτη 10 Μαΐου 2011

ΣΠΙΘΕΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΤΑΧΤΕΣ

1 – Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ   ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ   ΑΡΑΒΟ- ΙΣΛΑΜΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ[1]

Μιλώντας για τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι άραβες στη διαμόρφωση ενός νέου πολιτισμού, πρέπει να αναφερθούμε, εκτός από τη κρατική διοίκηση, που οι νέοι κρατούντες ασκούσαν σε όλη την νεοεμφανιζόμενη σημιτική αυτοκρατορία, και στην με οποιοδήποτε βίαιο μέσο επικρατούσα έκτοτε ισλαμική θρησκεία και σε έναν άλλο σημαντικό παράγοντα, δηλ. την γλώσσα των αράβων, προ και μετά το Ισλάμ. 
Η εμφάνιση και η παρουσία της αραβικής γλώσσας αποτελούσαν το κύριο υπόβαθρο και το δομικό πλαίσιο, πάνω και μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε ο νέος ισλαμικός πολιτισμός, ούτως ώστε, όταν έκτοτε μέχρι σήμερα μιλούμε για « αραβική σκέψη και κουλτούρα» δεν εννοούμε εκείνα μόνο που κατάφεραν και διαδραμάτισαν επιφανείς άραβες μόνο ή άλλοι τινές που κατοικούσαν σε αραβικό χώρο και περιοχή, αλλά και άλλοι λόγιοι  μη άραβες στη καταγωγή και εθνική συνείδηση, μη μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Εκείνοι δηλ. οι οποίοι κατόρθωσαν να συμβάλουν στην ανάπτυξη του αραβικού πολιτισμού, της αραβικής σκέψης και της αραβικής κουλτούρας , δια μέσου της αραβικής γλώσσας και της αραβομάθειάς τους .
       Η λεκάνη της Μεσογείου υπήρξε πλούσια και λίκνο πολιτισμού και Αρχαίων γλωσσών εκ των οποίων μια εξακολουθεί να είναι ζώσα. Αυτή η γλώσσα λοιπόν , η ελληνική ήταν η πρώτη σε διάδοση, εξάπλωση, απόδοση και παραγωγικότητα. Εξακολουθούσε να είναι πρώτη και κυρίαρχη σε όλες τις βυζαντινές επαρχίες, ενώ τα ελληνικά κλασικά συγγράμματα διατηρούσαν την υψηλή τιμητική τους θέση.
          Παράλληλα, όμως, η γλώσσα των νέων κρατούντων στην περιοχή, των βεδουίνων της αραβικής ερήμου, φαινόταν παράξενη και πρωτόγνωρη, ασχέτως αν οι τότε άραβες διέθεταν μια πλούσια ποιητική παράδοση, που όλη της όμως ήταν προφορική και ένα μόνο γραπτό λόγο είχαν το Κοράνιο.
         Εκείνη την εποχή το αραβικό λεξιλόγιο ήταν ακόμα ισχνό. Περιοριζόταν σε απλές περιγραφές και αναφορές, γύρω από την ποιμενική νομαδική ζωή της ερήμου. Δεν ήταν εκείνη η γλώσσα ικανή τότε να εκφράζει τα υπαρκτά δεδομένα των αστικών αναπτυγμένων κοινωνιών της αστικής περιοχής, ούτε να αποδώσει τις « ξένες » σκέψεις, αντιλήψεις  και νοήματα,  ούτε άλλα λογοτεχνικά και φιλολογικά ενδιαφέροντα. Παρά ταύτα όμως, η αραβική γλώσσα υπερπήδησε όλες τις δυσκολίες και μετουσιώθηκε σε γλώσσα κυρίαρχη και επικρατούσα στους πολιτιστικούς τομείς και στην επιστημονική έρευνα του νεογέννητου ισλαμικού κόσμου. Ίσως τούτο α οφειλόταν στο ότι, η αραβική ήταν ταυτόχρονα η γλώσσα της εδαφικής κατάκτησης, ή αλλιώς, της εκπολιτιστικής και νέας διαφώτισης, όπως την αποκαλούν οι μουσουλμάνοι  άραβες ιστορικοί και της νέας θρησκείας, της οποίας την εξάπλωση προσπαθούσαν και επέβαλαν με κάθε μέσο και τρόπο. Αυτό επιβεβαιώνεται μάλιστα από  τη διακηρυγμένη θέση των νέων αράβων κατακτητών τότε, πως ο στόχος τους δεν ήταν η κατάκτηση νέων εδαφών , όσο η διάδοση και εξάπλωση της νέας αληθινής θρησκείας , το Ισλάμ του οποίου προφήτης και απόστολος του μονοπρόσωπου θεού ήταν ο Μωάμεθ.
                  Όσοι λοιπόν, ήθελαν να συναναστρέφονται με άραβες ή επιδίωκαν την εμπορική συναλλαγή μαζί τους, ή ακόμη απόβλεπαν στην εύνοια των νέων κατακτητών κυβερνώντων δεν μπορούσαν να αποφύγουν την χρήση της αραβικής, ούτε ήταν δυνατό να ασπαστεί κανείς το Ισλάμ και α ενταχθεί στις τάξεις του αν δεν γνώριζε, έστω ελάχιστα την αραβική, μοναδική γλώσσα του Κορανίου. Δεδομένου ότι η μετάφραση του απαγορευόταν αυστηρώς μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του εξήντα του περασμένου 20ου αιώνα.
           Στην επικράτηση και διάδοση της αραβικής δε μπορεί κανείς να αμφισβητεί τον κύριο ρόλο, που διαδραμάτισε η νέα ισλαμική θρησκεία. Άλλωστε, το Κοράνιο γράφτηκε, διακηρύττει το Ισλάμ καθ’ υπαγόρευση του Θεού στην αραβική. Επιπλέον θεωρείται ως η μοναδική πηγή της πίστεως και της νέας εγκόσμιας διοίκησης της ισλαμικής και πεφωτισμένης κοινωνίας του Θεού.  Δεν επιτρεπόταν, όπως προαναφέρθηκε η καθ’ οποιονδήποτε τρόπο μετάφρασή του σε άλλες γλώσσες. Όλες δε οι προσευχές και οι λατρευτικές ακολουθίες και τα κηρύγματα γίνονταν μέχρι πρόσφατα στην αραβική.
        Επιπλέον δε, κάθε προσπάθεια ερμηνείας του Κορανίου, που ως τόσο ήταν περιορισμένη μέχρι αποτρεπτική, ωθούσε ή και παρακινούσε σε δημιουργία τάσεων για κάποια μορφή και σχήμα επιστημονικής έρευνας αποκλειστικά στην αραβική. Επειδή ο Θεός επέλεξε ως γλώσσα της θείας υπαγόρευσης του λόγου Του, την αραβική, όπως προαναφέραμε, κατέστη απαραίτητη η σπουδή και η εκμάθηση των θεσπιζομένων από τους μη άραβες στη καταγωγή εξισλαμισμένους, κανόνων της γραμματικής και του συντακτικού της, ως βασική θρησκευτική και υπαρξιακή αναγκαιότητα.
           Παρά ταύτα όμως , δεν πρέπει να εκλαμβάνεται η κατάκτηση νέων εδαφών της ευρύτερης Μ. Ανατολής και Β. Αφρικής και η διάδοση της θρησκείας του Ισλάμ κατ’ αρχάς ως μοναδικοί παράγοντες, οι οποίοι συνέβαλλαν , ώστε η αραβική γλώσσα να κατέχει κατά μέγιστο βαθμό την υψηλή εξέχουσα θέση, καθ’  όλη την αναπτυχθείσα ισλαμική παιδεία και κουλτούρα.
             Η αραβική, αυτή καθ’ εαυτή, ως γλώσσα, παρά την φυλετική  της προέλευση, ως γλώσσα της ερήμου, διέθετε μεγάλη δυναμική, ώστε να αποτελεί το βασικό κατάλληλο όργανο ενός λεπτού διαλεκτικού λόγου και το εκφραστικό μέσο, που είχε όλο τον δυναμισμό αποδόσεως περίπλοκων εννοιών και σκέψεων.
               Η σαφήνεια της συνθέσεως, που χαρακτήριζε της άλλες Σημιτικές γλωσσικές παραφυάδες, επέτρεπε και στην νεότερη Σημιτική, την αραβική δηλ. πολύ εύκολα την δυνατότητα συνθέσεως των προτάσεων, κατά τρόπο άρρηκτο, στον γραπτό λόγο ιδιαίτερα. Παρά τη δυναμική της όμως και συγκριτικά με την ελληνική επισημαίνουμε ότι η σύνθεση και η λεξιπλασία στην ελληνική είναι πιο δυναμική και πολλαπλώς πιο ελαστική στην απόδοση των ουσιαστικών εννοιών, ενώ η αραβική όπως και οι άλλες παραφυάδες της σημιτικής ακολουθεί την περιφραστική διατύπωση. Ως απλό παράδειγμα παραθέτω : «νύχτα φεγγαρόφωτη – ليلة قمرها مشع ».     
Η εξέχουσα αυτή θέση της αραβικής γλώσσας άφησε τα αποτυπώματά της, μέχρι σήμερα, στην παγκόσμια παιδεία. Τούτο επισημάνθηκε επειδή η αραβική έγινε το μόνο μέσο συνεννόησης και συναλλαγής ανάμεσα στα διάφορα έθνη, τα οποία ζούσαν και δρούσαν κάτω από την ίδια πολιτική και θρησκευτική ηγεσία και κρατική κυριαρχία.
          Η αραβική γλώσσα λοιπόν, κατέστη στην νέα αραβική αυτοκρατορία, όπως ήταν η ελληνική κατά τους ελληνιστικούς,  ελληνορωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους, ή όπως η λατινική κατά τον μεσαίωνα στη δύση, η αγγλική στην Ινδία, την εποχή της Βρετανικής αποικιοκρατίας. Αποτέλεσε στην πράξη, την γέφυρα, που συνέδεε όλες τις τοπικές γλώσσες και πολιτισμούς, δημιουργώντας από την συνάντησή τους εκείνη μια καινούργια παιδεία και κουλτούρα. Μια νέα πολυπολιτισμική παιδεία, η οποία επέτρεπε στους Πέρσες φιλοσόφους, τους Άραβες τεχνίτες και μαστόρους του ποιητικού έμμετρου λόγου, τους Χριστιανούς και Ιουδαίους ιατρούς και τους Ινδούς μαθηματικούς, να μιλάνε έκτοτε, όχι την μια και ενιαία γλώσσα μόνο, αλλά και α συμμετέχουν ενεργά και έμπρακτα σε μια κοινωνία, η οποία χαρακτηριζόταν από την κοινή της γλώσσα, σκέψη, αντίληψη και επιδίωξη.
         Αξίζει να επισημανθεί επίσης, πως η χρησιμοποίηση της αραβικής γλώσσας και η υιοθέτηση της γραφής της από έθνη, που δε μιλούσαν κι ούτε μιλούν την αραβική, οδήγησε στην χάραξη και οριοθέτηση μορφωτικών και πολιτιστικών συνόρων, που χωρίζουν τον αραβικό κόσμο από τους υπόλοιπους πολιτισμούς.
           Εξ άλλου δεν πρέπει να λησμονούμε ότι, η αραβική γλώσσα υπήρξε το σημαντικό εκείνο όργανο, που διαφύλαξε την ελληνική πνευματική κληρονομιά και την μεταφύτευσε στην Ευρώπη. Για να προβούμε όμως σε μια σωστή εκτίμηση, πρέπει να αντιληφθούμε , ορθώς και πλήρως, την σχέση ανάμεσα στο     « φέρον όργανο » και το « μεταφερόμενο μήνυμα » και να εκτιμήσουμε τις πραγματικές διαστάσεις στις οποίες οδήγησε.           
          Η μεταλαμπάδευση αυτή οφείλεται κυρίως στις άρτιες μεταφράσεις των αράβων αδελφών, εβραίων στο θρήσκευμα « ΜΠΕΝ ΜΑΪΜΟΥΝ » οι οποίοι μετέφρασαν την μεταγλωττισμένη στην αραβική, κλασική γραμματεία των αρχαίων ελλήνων στην λατινική.
           Η πρώτη σοβαρή απόπειρα για συστηματική μετάφραση των έργων των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων άρχισε στην νέα αραβική πρωτεύουσα, την Βαγδάτη. Θα αναφέρουμε εδώ μερικά μόνο ονόματα επιφανών αράβων Χαλιφών, οι οποίοι υπήρξαν πρωτοπόροι στην μεταφραστική εκείνη αξιέπαινη κίνηση, όπως του Χαλίφη                  « Αλ-Μανσούρ - المنصور » ιδρυτή της Βαγδάτης (754-775 μ. Χ) ο οποίος είχε συμβούλους Πέρσες, Έλληνες, Ινδούς, και Σύρους, που μετέφραζαν έργα του Ευκλείδη, Πτολεμαίου, Γαληνού και άλλων Ελλήνων μαθηματικών και γιατρών φιλοσόφων. Ο ίδιος αυτός Χαλίφης ζήτησε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Ε΄ ( 741-775 μ. Χ ) να τον εφοδιάσει και με άλλα ελληνικά χειρόγραφα, για να μεταφραστούν στην αραβική.
         Την τακτική αυτή ακολούθησε μετέπειτα και ο Χαλίφης « Αλ-Μααμούν  -  المأمون » , ο οποίος ίδρυσε στην Βαγδάτη « τον οίκο της σοφίας -  دار الحكمة », του οποίου στόχο και ρόλο είχε την μετάφραση στην αραβική του ελληνικού κλασικού πνευματικού θησαυρού. Για τον λόγο αυτό έστειλε το ( 820 μ. Χ ) πρεσβεία στον βυζαντινό αυτοκράτορα Λέοντα τον Ε΄ για αναζήτηση και αγορά ελληνικών χειρογράφων, που υπήρξαν πολυάριθμα μάλιστα, σύμφωνα με τις αραβικές πηγές. Οι ίδιες αυτές πηγές αναφέρουν επίσης ότι ο Χαλίφης Αλ-Μααμούν συνδέθηκε φιλικά με τον σύγχρονό του μαθηματικό του Βυζαντίου Λέοντα, τον οποίο προσκάλεσε επίμονα, μάλιστα να επισκεφτεί την Βαγδάτη.  Το ζωηρό όμως ενδιαφέρον του άραβα Χαλίφη για τον Ρωμιό μαθηματικό λέοντα έκανε τον Αυτοκράτορα Θεόφιλο ( 829 – 842 μ. Χ ) να τον διορίσει καθηγητή  σε διάφορα σχολεία της επικράτειας. Η επιμονή όμως του Χαλίφη Αλ-Μααμούν  στην πρόσκληση του μαθηματικού Λέοντα προκάλεσε, όχι μόνο την επίσημη άρνηση του Θεόφιλου, αλλά και την αναβάθμιση της αξιολόγησης του Λέοντα στην ιεραρχία της βυζαντινής επιστημονικής κοινωνίας της Βασιλεύουσας, ώστε να διοριστεί ως διευθυντής της ανωτάτης φιλοσοφικής σχολής της Κων/πόλεως.  Έτσι, η απαγόρευση στον λέοντα να επισκεφτεί την Βαγδάτη οδήγησε στην διατάραξη των σχέσεων μεταξύ των δυο Πρωτευουσών, με συνέπεια η συναφθείσα συμφωνία ειρήνης ανάμεσα στον Νικηφόρο Α΄ και τον Χαλίφη Χαρούν Αλ- Ρασίντ  هارون الرشيد /   το     (  807 μ. Χ ), που επέτρεπε στον διάδοχό του Αλ- Μααμούν να διευρύνει τις ελληνο-αραβικές πνευματικές και πολιτιστικές σχέσεις να υποστεί ρωγμή. Ο δε βυζαντινο-αραβικός πόλεμος να απασχολεί πολύ τον Χαλίφη της Βαγδάτης Αλ-Μααμούν μέχρι τον θάνατό του ( 833 μ. Χ ).
         Έτσι, κατανοούμε ότι η αραβική μετάφραση της κλασικής ελληνικής πνευματικής κληρονομιάς βοήθησε στην ανάπτυξη των επιστημών, σε τέτοιο βαθμό, που βοήθησε στην αναγέννηση  και της  ίδιας της Ευρώπης. Αυτή η γλώσσα, η αραβική δηλ., με τις ιδιαιτερότητες της γραφής της, τη μουσικότητα του μέτρου της ρίμας του ποιητικού λόγου της προσέλκυε το ενδιαφέρον των ξένων μελετητών να εμβαθύνουν στην έρευνα της ισλαμικής σκέψης, αφού η αραβική σκέψη συνεχίστηκε, μετά την κατάλυση της αραβικής πολιτικής εξουσίας ως ισλαμική, κατά κάποιο τρόπο.
         Η μετάφραση όμως αυτή δεν υπήρξε πρωτογενής ή από παρθενογένεση. Προηγήθηκε μια άλλη πρωταρχική, εκείνη των μοναχών των μοναστηριών της Β. Συρίας και της Μεσοποταμίας, που γνώριζαν άριστα την ελληνική και είχαν ως μητρική την Αραμαϊκή. Αυτή η γλώσσα η μετονομασθείσα, κατά τους χριστιανικούς αιώνες ως Συριακή, ήταν φορέας των ελληνικών γραμμάτων πολύ πριν από την εμφάνιση και την εξάπλωση του Ισλάμ.
        Η γλώσσα αυτή, ως μεσάζουσα μεταξύ του ελληνικού και του αραβικού πνεύματος και σκέψεως υπήρξε πολύ σημαντική κατά τους πρώτους αιώνες της δυναστείας των Αββασιδών αράβων ( 750 μ. Χ ) .
         Οι Αββασίδες   Χαλίφες έδειχναν εμφανή κλίση προς την ελληνική παιδεία και γράμματα, ανοχή προς τις υπάρχουσες άλλες θρησκευτικές δοξασίες και ιδεολογικές τάσεις. Επισημαίνεται μάλιστα πως αρκετοί από τους κρατούντες ήσαν τέκνα ελληνίδων, περσίδων και άλλων ιθαγενών. Ο φανατισμός υπέρ του αραβικού στοιχείου που επικρατούσε πριν δεν βρήκε έδαφος επί των Αββασιδών.
           Οι έλληνες σύμβουλοι και υπουργοί των Αββασιδών ήσαν πιο εκδηλωτικοί συγκριτικά με τους ομολόγους τους των Ομαϊάδων. Εξέφραζαν πιο ελεύθερα τις θρησκευτικές, πνευματικές, πολιτιστικές πεποιθήσεις και προθέσεις τους, κατά τρόπο που επέτρεπε στον αραβομαθή Ρωμιό ποιητή Ιμπν- Αλ – Ρούμη    ابن الرومي ( υιός του Ρωμιού ) τον 9ο αιώνα να διαλαλεί ποιητικά εγκώμια στην ένδοξη πατρίδα του πατέρα του Θεόφιλο την Ελλάδα, στην αραβική. Η ποίηση του Ρωμιού – αραβόφωνου ποιητή ήταν γνωστή σε όλους της άραβες και μη της Βαγδάτης και όλου του γνωστού τότε αραβικού κόσμου, την οποία απαγγελλόταν με θαυμασμό[2] .
           Ως γνωστό η πρώτη προσπάθεια για την μετάφραση της Π. και Κ Διαθήκης στην αραβική έγινε τότε. Η Βαγδάτη κατέστη τότε ως η δεύτερη εστία του ελληνικού πνεύματος και σκέψεως απ’ όπου μεταλαμπαδεύτηκε στην μεσαιωνική Ευρώπη. Κατά την εποχή εκείνη παρουσιάστηκε ένα επιπλέον κρατικό ενδιαφέρον, που μεταφραζόταν στην ανάγκη ανίχνευσης του αρχαίου ελληνικού κειμένου. Το κράτος Χαλιφάτο των Αββασιδών δεν περιοριζόταν πια στις γνώσεις και την πείρα των λογίων, αλλά ήθελε να εξακριβώνει την γνησιότητα των αρχαίων ελληνικών επιστημών. 
         Δεν ήταν καθόλου δύσκολο τότε, να βρεθούν ανά την ισλαμική επικράτεια πολύτιμα ελληνικά χειρόγραφα με σχόλια και ερμηνεία ελλήνων και ελληνομαθών διασήμων και επιφανών λογίων όπως του Θεόφραστου, Αλεξάνδρου του Αφροδισίου, Θεμίστιου, Συμπλικίου και άλλων. 
          Κατά την εποχή του Χαλίφη Αλ- Μαχντί  المهدي( 775-785 Μ. Χ ) ο επίσκοπος της Εδέσσης Μεσοποταμίας  Θεόφιλος ( 785 μ. Χ ), ο οποίος υπήρξε και αστρονόμος, ήταν φίλος και σύμβουλος του Αλ-Μαχντί. Λέγεται ότι Θεόφιλος είχε μεταφράσει τον Όμηρο στην Συριακή γλώσσα, ούτως ώστε να είναι προσιτός στους άραβες. Διασώζεται επίσης στην αραβική μετάφραση από τον επίσκοπο Θεόφιλο, της «Σοφιστικής» του Αριστοτέλους.
          Επισημαίνεται ότι κατά την εποχή του Χαλίφη « Χαρούν Αρ- Ρασίντ هارون الرشيد   ( 786-809 μ. Χ ) η Βαγδάτη κατέστη ένα σπουδαίο πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο της περιοχής, όπου σύχναζαν και αρκετοί Έλληνες. Ο Χαλίφης Χαρούν έδειξε  πολύ μεγάλο ενδιαφέρον προς την ελληνική   παιδεία και γράμματα. Χωρίς να φείδεται κόπων και χρημάτων, ανέθεσε μάλιστα, στον Τιμόθεο ( + 819 μ. Χ ) να επιμεληθεί το έργο της αναθεώρησης και της διόρθωσης των μέχρι τότε εκπονημένων ελληνο-αραβικών μεταφράσεων.
       Με τον θάνατο του Χαλίφη Αλ – Μααμούν المأمون (813-833 μ. Χ) η μεταφραστική κίνηση και δραστηριότητα έπαψε να έχει επίσημο χαρακτήρα και να τελείται υπό κρατική επίβλεψη και μέριμνα. Μπορεί όμως να λεχθεί ότι, το μεγαλύτερο και σημαντικότερο μέρος του γνωστού έως τότε πνευματικού ελληνικού θησαυρού ήταν γνωστό και προσιτό στους άραβες και αραβομαθείς λόγιους γενικά.
          Η μετέπειτα προσπάθεια μετάφραση και μεταγλώττιση των ελληνικών συγγραμμάτων στην αραβική του « Χουνάϊεν – حنيين Ιωαννικίου δηλαδή και των μεταγενέστερων  ήταν ελεύθερη και χαρακτηριζόταν από ανεξέλεγκτη εμπορικότητα.
         Μετά τον Αλ- Μααμούν δεν γίνεται λόγος πλέον για ελληνικά χειρόγραφα από το Βυζάντιο. Κατά την μεταγενέστερη περίοδο, ως βάση της μετάφρασης λαμβανόταν η Συριακή γλώσσα και όχι η έως τότε η ελληνική γλώσσα του πρωτότυπου.
       Η εμμονή όμως του Αλ-Μααμούν, όπως προαναφέραμε στην πρόσκληση του Βυζαντινού  μαθηματικού Λέοντα να επισκεφτεί την Βαγδάτη, και η άρνηση του αυτοκράτορα Θεόφιλου να ικανοποιήσει το αίτημα του άραβα Χαλίφη οδήγησε στην διατάραξη των σχέσεων μεταξύ του Βυζαντίου και του Αββασιδικού ισλαμικού κράτους. Όταν αργότερα ο συνάδελφος του Λέοντα , ο Φώτιος επισκέφτηκε την Βαγδάτη ήταν πλέον πολύ αργά, γιατί παρόμοιο σημαντικό αραβικό ενδιαφέρον για τα ελληνικά συγγράμματα και χειρόγραφα δεν μνημονεύονται πια στις αραβικές πηγές.

Μεταφραστές και μεταφράσεις

      Για τις μεταφράσεις και τους μεταφραστές υπάρχει πλούσια αρχαία και νέα βιβλιογραφία. Δυστυχώς, σώζονται λίγα μόνο ονόματα ελλήνων μεταφραστών, αντίθετα με τους γηγενείς Σύρους, των οποίων πολλά ονόματα σώζονται.
        Δεν ήταν όμως δυνατό, τα αρχαία ελληνικά συγγράμματα και κείμενα να μεταφράζονται μόνο από τους γηγενείς Σύρους μόνο. Ήταν αναγκαίο λοιπόν, οι Έλληνες λόγιοι, οι οποίοι γνώριζαν την Συριακή, χάρη της κοινής εκκλησίας, να αποτελούν το βασικό ουσιαστικό στοιχείο στην όλη μεταφραστική κίνηση και προσπάθεια. Έτσι, σπάνια βρισκόταν Έλληνας λόγιος, ο οποίος θα μπορούσε να μεταφράζει ικανοποιητικά και άρτια ένα αρχαίο ελληνικό κείμενο στην αραβική. Για τον λόγο αυτό, η μετάφραση , μοιραία, γινόταν από μεσολαβούσα δεύτερη ή και τρίτη γλώσσα[3], δηλαδή, από την Αρχαία Ελληνική στην Κοινή της εποχής, από δε αυτή στην Συριακή και τέλος στην Αραβική. 
        Από τον παλαιότερο πίνακα που καταρτίστηκε τον Ι΄   αιώνα μ. Χ οι πρώτοι έλληνες μεταφραστές ήσαν οι εξής :
1-Ο Ιησούς του Κωνσταντίνου  Η΄ αιω.
2-Ο Στέφανος ο Αρχαίος            Η΄ αιω.
3 -Ο Ιησούς του Στεργίου           Η΄ αιω.
4-Ο  Στέργιος ο Άγιος                 Η΄  αιω.
5-Ο  Ευστάθιος                             Η΄ / Θ΄ αιω.
6-Ο  Σέργιος                                 Η΄ / Θ΄  αιω.
7-Ο  Τιμόθεος                               Η΄ / Θ΄  αιω.
8-Ο  Ιωάννης του Πατρικίου       Θ΄   αιω.
9-Ο  Στέφανος του Βασιλείου      Θ΄   αιω.
10- Ο  Βασίλειος ο Επίσκοπος     Θ΄    αιω.
11- ΟΠατρίκιος
      Πατέρας του Ιωάννου              Θ΄    αιω.
12-Ο  Θεόδωρος ο Επίσκοπος       Θ΄   αιω.  
13-Ο  Αννανίας του Ισαάκ              Θ΄   αιω.
14-Ο  Ζορμπάς του Μάγου                 Θ΄   αιω.
15-Ο  Κωνσταντίνος του Λουκά        Θ΄   αιω.
16-Ο  Νικήτας του Πανά                    Θ΄  αιω.
17-Ο Ιωάννης του Ιωσήφ του Αρέθα Θ΄  αιω.
18-Ο  Λουκάς του Θεράποντος           Ι΄   αιω.
19- Ο  Ισαάκ του Αννανία                   Ι΄   αιω.
  20- Ο  Πύθιος ο Διερμηνέας             Ι΄    αιω.
  21- Ο  Καθαρόψυχος ο Ρωμιός        Ι΄   αιω.  
  22- Ο  Ιωάννης του Ιωσήφ               Ι΄  αιω.

          Θα υπήρχαν βεβαίως και πολλοί άλλοι αξιόλογοι μεταφραστές, ιδιαίτερα του Ζ΄ και Η΄ αιώνα, οι οποίοι διέφευγαν την προσοχή ή λησμονήθηκαν από την αρχαία σημαντική αραβική πηγή του Ι΄ αιώνα του « Ιμπν Αλ-Ναντίμ – ابن النديم  ».
            Οι Έλληνες μεταφραστές είχαν να αποδώσουν το ελληνικό κείμενο στην συριακή, ενώ οι Σύροι μεταφραστές ανέλαβαν το έργο της μεταγλώττισής του στην αραβική.     Η   περίπτωση του Έλληνα μεταφραστή Ευσταθίου αποτέλεσε εξαίρεση, γιατί αυτός ο ίδιος μετέφρασε τα « Μεταφυσικά » του Αριστοτέλη, κατ’  ευθεία στην αραβική, πράγμα, το οποίο εξασφάλισε στη μετάφραση μεγαλύτερη πιστότητα και σαφήνεια.
           Στον Ιωάννη τον Πατρίκιο ανήκει το πόνημα της μετάφρασης των : Πλάτωνα, Τιμαίου, Αριστοτέλους, περί ζώων, ψυχής και διάφορων άλλων ελληνικών συγγραμμάτων.
            Στον Σαλάμ  Αλ-Αμπράς – سلام الابرش  ανήκει η μετάφραση του έργου του  Αριστοτέλη « περί Φυσικής Ακρόασης».
            Τα δε έργα του Πτολεμαίου : Οπτική, Γεωμετρική αφήγηση, η Μεγίστη Μαθηματική Σύνταξη, που κατά τους άραβες καλείται AL MIGASTA, όπως επίσης η έκταση Επιφανείας, η Σφαιρική Τριγωνομετρία, περί Αναλήμματος, Αρμονικά Βιβλία, οι Φάσεις των Απλανών και η Συναγωγή Επισημάνσεων, περί Κτιρίων, Ηγεμονικού κ. α   μεταφράστηκαν από τον HAJJAJ IBN MATTAR- حجاج بن مطر  , που αποδείχτηκε ότι ο ίδιος μετάφρασε δυο φορές τα στοιχεία του Ευκλείδη, την πρώτη φορά δίνοντας τον τίτλο « HAROUNYAH هارونية » δηλαδή, αφιέρωση στον Χαλίφη  HAROYN AR-RASHID, την δε δεύτερη με τον τίτλο « MAAMOUNYAH- مأمونية  », δηλ. αφιέρωση στον Χαλίφη  «ΑL- MAAMOUN -  المأمون . Ο δε HILAL AL- HOUMSI- هلال الحمصي » μετέφρασε ένα μέρος του Γεωμετρικού έργου του Απολλώνιου.
             Αυτά όμως, τα οποία γράφτηκαν για την μετάφραση του Πλάτωνα και των άλλων αρχαίων ελλήνων δεν απεικονίζουν την πραγματική και όλη την αλήθεια, επειδή, δεν περιοριζόταν μόνο στην Βαγδάτη, αλλά και πέραν και εκτός αυτής καταβαλλόταν μια ευρύτερη προσπάθεια για μετάφραση του ελληνικού αρχαίου πνευματικού θησαυρού. Η αδέσμευτη και ελεύθερη αυτή δράση, που γινόταν χωρίς κρατικές δεσμεύσεις και περιορισμούς της αυλής του Χαλίφη, δεν ήταν δυνατό να είναι γνωστή στον ιστορικό της εποχής του Ι΄  αιώνα  IBN AN-NADIM και τους άλλους βιβλιοθηκάριους (AL- WARRAKOUN -  الورَاقون  ) της Βαγδάτης, οι οποίοι αναφέρονται μόνο στα περί της πρωτεύουσας συμβάντα.
          Επισημαίνεται επίσης από την μελέτη του έργου του IBN AN-NADIM, ότι δεν γνώριζε αρκετά ονόματα παλιών μεταφραστών, ούτε ακόμη τους κατέχοντες ελληνικά χειρόγραφα σε περιοχές πέραν της Βαγδάτης. Εξ άλλου, η πρώτη αυτή πηγή του ιστορικού IBN AN-NADIM, στην οποία στηρίχτηκαν οι μεταγενέστεροί του, δεν αποτελεί  δυστυχώς την αλάνθαστη πηγή για την περίοδο εκείνη, επειδή εκτός του ότι γράφτηκε πολύ αργότερα, θεωρείται επηρεασμένη και θύμα της δυσφήμισης των μεταγενέστερων μεταφραστών, εκ των οποίων αρκετοί πλαστογράφησαν παλαιότερα έργα.
         Η επίδραση της ελληνικής διαφαίνεται με σαφήνεια και στον δανεισμό  εκ της ελληνικής πολλών λέξεων, οι οποίες υπέστησαν λεκτική και γραφική αλλοίωση και φθορά λόγω έλλειψης αντίστοιχων χαρακτήρων στην αραβική γενικά και την συλλαβική γραφή της, όπου δεν γράφονται τα βραχέα φωνήεντα ιδιαίτερα. Η Συριακή όπως και η Αραβική είναι μια μορφή Αραμαϊκής διαλέκτου της Σημιτικής γλωσσικής οικογένειας. Και οι δυο διάλεκτοι – γλώσσες δεν έχουν τα ελληνικά γράμματα ( Ξ, Ψ, Β ) . Η κάθε μια παρουσιάζει κάποια ιδιαιτερότητα.  Η Συριακή δεν έχει τα ελληνικά γράμματα :           ( Δ, Ε, Η, Θ, Υ, Φ, Χ, Ω, και τον δίφθογγο ΟΥ), ενώ η αραβική έχει από τα παραπάνω τα ( Δ, Θ, Φ, και Χ ) λόγω της επαφής της με τα ελληνικά γράμματα. Έτσι, αναγκάστηκαν οι δυο αυτές σημιτικές  γλώσσες να προσθέτουν σημεία γραφής και προφοράς για να αποδώσουν μερικά διπλά ελληνικά γράμματα, όπως το ττ -  κκ – κλπ.
             Επισημαίνεται επίσης ότι ενώ οι φθόγγοι Ε και ΟΥ υπάρχουν ως φωνές δεν έχουν αντίστοιχα φωνήεντα γράμματα. Απλώς αποδίδονται από τα φωνήεντα Α και Ο .
          Δείγματα των παραπάνω παρατηρούνται σε πολλές δανεισμένες λέξεις, όπως : موسيقى  - MOUSIQA – μουσική , دبموقر طية  - DIMOQRATTYAH – δημοκρατία και قرية QARYAH -  χωρίο -  χωριό και كورة  - KOURAH  -  χώρα –περιοχή.
         Το άρθρο επίσης, ενώ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ελληνική στον προσδιορισμό της έννοιας των οριστικών ονομάτων, στην  Συριακή τα ονόματα δεν έχουν άρθρο, ενώ στην αραβική έχουν το άκλιτο ال - - AL το μοναδικό για όλα τα μένη, αριθμούς και πτώσεις. Το ίδιο παρατηρείται και στην Εβραϊκή όπου το άρθρο Ha έχει τα ίδια γνωρίσματα με το αραβικό AL.
          Οι άραβες όμως, οι οποίοι δεν είχαν στην κεντρική Αραβία της χεερσονήσου AL- HIJAZ, ούτε σχολεία, ούτε ομοιογενή γραφή, έπρεπε να στηρίζονται στους Σύρους Χριστιανούς μοναχούς, οι οποίοι μάθαιναν στα σχολεία και τα μοναστήρια τους από κοινού την Συριακή και την Ελληνική. Η προφορική παράδοση του Ισλάμ αναφέρει ότι ο Προφήτης Μωάμεθ έθετε ως όρο αμνηστείας των Σύρων και αραβομαθών Βυζαντινών αιχμαλώτων χριστιανών ο καθένας να διδάσκει δέκα παιδιά των μουσουλμάνων γηγενών αράβων της MADINA.









ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

               Προς τεκμηρίωση των παραπάνω, παραθέτουμε πίνακα ελληνικών λέξεων, που αναφέρονται και χρησιμοποιούνται στην λόγια αραβική γλώσσα του γραπτού λόγου.
Α -
Αδάμας                 الماس               Al- mas            
Άζωτο                     ازوت              Aazot
Αιθήρ                    اثير                   Athir
Αίμα                        دم               Damm
Αιξ                            عنز                Aanz
Αιρετικός           هرطوقي              HartouQi
Αίρεση                   هرطقة             HartaQah
Αλαζονεία            حلزونية             Halazoniah
Αλκαλικός            الكولي               Alkalikos
Αλουμίνιο             المينيوم             Alouminion
Αλί                            ويلي               Wayli
Αν                                ان                 In
Αναιμία                أنيميا                  Anemia
Αορτή                    وريد – أورط  Warid- Awratt
Αράζω                  أرسي                  Arsi
Αρδέπιο                                 اربد    Erbed
Αράδος                      أرواد               Arwad      
Αροτριώ                    أحرث               Ahrouthou
Αρραβών               عربون                Arboun
Άσφαλτος            اسفلت                   Isfalt
Αυθεντία                     أفندية              Afandia
Άυλος                           هيولي            Hayouli
Αρχείο                    أرشيف                Arshif
Ακακία                      أقاقيا                  Akakia
Άσθμα                    ازم                     Azm
Αγγούρι                 عجور                  Ajour
Άρμα                        عربة              Arabah
Β΄-
Βάλσαμο                                بلسم Balssam
Βάρβαρος               بربري              Barbari
Βόας                            بوا               Boa
Βάρδια                     وردية              Wardia   
Γ΄ -
Γαϊτάνι                                   قيطان Qayttan
Γαργάρα                             غرغرة Gargara
Γαρούφαλλο            قرنفل          Qourounfol
Γάτα                             قطة                 Qoutta
Γένος                            جنس                    Jins
Γεωμετρία              جغرافيا            Geografia
Γεωλογία                جيولوجيا           Geologia   
Γιασεμί                      ياسمين            Yasimin
Γλυκάνισο                  يانسون     Gyanousoun 
Γλυκερίνη                    غليكرين            Glikerin
Γόνος                              جن                     Goyn
Γούρνα                            جرن                 Gourn 
Γραμμάριο                          غرام            Gramm
Γραφίτης                        غرافيت               Grafit
Γρανίτης                         غرانيت              Granit
Γύψος                               جبس                   Gibs
Γάργαρο                           قرير                  Qarir        
Γερμανίκεια                     يرموك         Yarmouk
Δ ΄ -
Δαρμός                          ضرب                   Ddarb
Δημοκρατία          ديموقراطية     Dimokrattyah
Διαλαλητής                         دلال                 Dallal
                                                                        Διαλαλώ                                أدلَلOu.ddalilou
Διφθέρα                          دفتر               Daftar
Δικτατορία              دبكتاتورية      Diktatoriah
Διδάκτωρ                   دبكتاتور            Diktator         
Διπλωμάτης             دبلوماسي         Diblomaci
Δίπλωμα                     دبلوم                  Diblom
Διφθερίτις                  دبفتيريا            Difteryah
Δράμι                               درهم                Dram
Δραχμή                     درهم                     Drhem  
Δυναμίτης                      دبناميت            Dinamit
Δαμασκός                        دمشق          DimashQ
Δημαγωγία            دبماغوغية        Dimagogyah
Δηνάριο                    دينار                        Dinar
Δουλεία                                 ذلٌٌََ           Doullou
Δέσμη                           حزمة                Houzmah
Δυσκολία                         اشكالية           Ishkayah
Ε΄ -
Έβενος                         ابنوس                  Ebinos
Εικόνα                          ايقونة           AyQounah
Ελ                                      اله                       Ilah
Έλα                        تعال                            Taala
Ευκάλυπτος            افكاليبتوس          Ifkalibtous
Ευρύς                    عريض                         Aarid
Εύρος                    عرض                           Aard
Ευχή                               افشين                   Ifshin
Επαρχία                  ابرشية               Abrashyah
Ερείπιο                  خراب                       Kharab
 Εκτάριο                هكتار                          Hiktar
Εντύπωση               انطباع                      Inttibaa

Ζ΄    
Ζίγκος-Τσίγκος          زنك                         Zigk

Η ΄-
Ήλιο                              ايليون                    Hilion
Ηγεμονία                         هيمنة            Haymanh
Ηγέτης                         قائد    اغا                 Aaga             
Ηρωίνη                   هيرويين                     Hiroen
 Θ΄ -
Θεμέλιο                                  ثمائل       Thamyel
Θόριο                                     ثوريون      Thorion  
Ι ΄ -
Ιάσιμος                     ياسمين                  Yasemin
Ιδεολογία                  ايديولوجية            Ideologia
Ιερογλυφική              هيروغليفية         Heroglifia
Ιώδιο                          يود                          Youd
Κ ΄-
Καίγω                                   أكوي              Akoui
Κάλαμος                                   قلم         Qalamou
Καλαφατίζω                  أقلفط          OuQalfitoy
Κάλιο                            كاليون                  Calion
Καλούπι                           قالب                Qalibou
Κάμινος                           قمين               Kammin
Καμφορά                        كافور                   Kafor
Κανδήλα                          قنديل               Kanddil 
Κάνναβης                          قنب                    Qineb  
Κανών                                             قانونQanoun
Καράτι                                             قيراطQiratt
Κασσίτερος                                قصدير  Qassdir
Κλίμα                                                    اقليمIqlim
Κεφαλή                                                    قفاQafa
Κάστανο                                       كستناKastanah
Κέλυφος                                            غلافGilaf Κέρας                               قرن                َQarnou Κιθάρα                          قيثارة               Qitharah     Κλασικός                      كلاسيكي                Klasiki
Κεραμίδι                        قرميد               Qarmid
Κοκαΐνη                                      كوكايينCocayn
Κόρη                                قرّة                 Qourah
Κύβος                              مكعب           Moukaab
Κύμινο                            كمّون           Cammoun
Κηρύττω                         أكرز             Akrouzou
Κήρυγμα                       كرازة                  Kirazah
Κρίση                            كريزة                    Krizah
Λ ΄-
Λέλεκας                           لقلق                   Laqlaq
Λίβανος                            لبان                  Louban
Λόγος                                 لغَّة                  Lougah
Λογάριθμος               لوغاريثم            Logarithm
Μ ΄-
Μαγνήτης                  مغناطيس              Magnatis
Μαγνητισμός           مغناطيسية        Magnatisiah
Μάγος                             مجوس              Magous
 Μαστίχα                           مسكة              Miskah
Μεταφυσική             ميتافيسيكية     Metafisiqyah
 Μέτρο                                   متر                  Mitr
 Μίλι                                       ميل                   Mil
Μονόλογος                     مونولوج           Monolog
Μορφίνη                           مورفين             Morfin
Μόσχος                                       مس     Misk  Μουσική            Μουσική                          موسيقى          Mousiqa
Μαϊντανός                       بقدونس       Baqdounes        
Ν ΄-
Να                                             أن                     An
Νάρκισσος                         نرجس              Narges  
Ναύλος                               ناولون         Naouloun
Nάφθα                                     نفط                Naftt
Νευριάζω                              أنرفز        Ounarfizou
Νικέλιο                              نيكل                Nicel
Νικοτίνη                       نيكوتين             Nicotin
Νιτρικός                          نترات              Natrat
Νίτρο                              ناترون            Natron
Νόμος                                      ناموس Namous
Ξ ΄-
Ξίφος               سيف                            Sayfou 
Ο ΄-
Όζον                                    اوزون            Ozon
Οκά                                     أوقية           Ouqyah 
Οκτάπους           أخطبوط                    Akhtabout
Οξείδιο                              أوكسيد             Okxid
Όπιο                                     أفيون            Afyoun
Ορμόνη                              هرمون          Hormon
Ουράνιο                              أورانيوم     Ouranion
Ουτοπία                     طوباوية          Ttobawiyah
Π ΄ -
Παλάτι                                بلاط                  Bilatt
Περιτόναιο                بروتونيون          Brotonion
Πετρέλαιο                        بترول                 Petrol
Πρωτεΐνη                       بروتين                 Protin 
Πρωτόκολλο              بروتوكول             Protokol
Πρωτόπλασμα          بروتوبلازم        Protoplazm
Πύργος                    برج                            Bourg
Ρ ΄ -
Ράχη                                   راحة            Rahatou
Ρότολο                                رطل               Rattlou
Ρυάκι                                 رياق               Ryaqou
Ρέω                                    أريق                 Ariqou
                                           أهرق           Ahrouqou
Ρέον                                      ري                 Rayou
Ροή                                     اراقة             Iraqatou

Σ΄ -
Στράτα                       صراط                    Ssiratou
Σαβούρα                  صابورة               Ssabourah
Σάκχαρο                       سكر               Soukkarou
Σανδάλι                      صندل                 Ssandalou   
Σάπων                      صابون                Ssabounou
Σεμιγδάλι        سميد- سميط                    Samidou    
Σήμα                سيم -  شامة                    Siyamou
Σημαντήρ               شمندور        Shamandourou
Σιρόπι                        شراب                    Shrabou
Σμίλη                          ازميل                      Izmilou
Σοφιστής                   صوفي                        Ssoufi
                              سفسطائي                  Ssfsattayi
Σπόγγος                     اسفنج                    Isfangou
Στάβλος                   اسطبل                      Istablou    
Σφήνα                               اسفين                     Isf;inou
Σχήμα                                اسكيم                    Isk;imou 
Τ΄ -                                                                                              Τάγμα                                طغمة                    Ttagma                                                                                                  Τάξη                                  طقس                     Ttaqsou             Ταύρος                        ثور                            Thaourou                                                                                                                   Τέρπω                                أطرب                   Outtrabou
Τεχνική                              تقنية                    Taqniayah  
Τηλέγραφο                     تلغراف                    Tilegraf
Τηλέφωνο                         تلفون                    Tilefon
Τόνος                                    طن                    Ttonou          
Τοπογραφία             طوبوغرافيا                    Ttopografyah
Τούβλο                               طوب                    Toubou 
Τυπώ                                   أطبعُ                    Attbaou
Τύπωμα                            طباعة                   Ttibaatou
Τύπος                                   طبع                    Ttabouou
Τύφος                            تيفوئيد                Tifoyid                          Ταώς                           طاووس                 Ttaous
 Υ ΄-                                                                                        Υδρογόνο                    هيدروجين              Hidroge                    Υστερία                       هيستيريا                Histiryah
 Φ ΄-                                                                            Φάλαγγα                              فيلق             FAYLAQ                                                                                                                                                                                                                              Φανόs                             فانوس                Fanous
Φασίολος                       فاصوليا               Fassoli              Φελλός                                فلين                Falin
Φιλοσοφία                   فلسفة                    Falsaf                Φυσιολογία                فيزيولوجيا               Fiziologya                  Φώσφορος                      فوسفور              Fosfor                     Φοράς                                 فرس               Farasou                  Φλέγμα                                 بلغم               Balgamou                         Χ ΄-                                                                                       Χαμόμηλο  خمائل                                   Khamaylou                                                                        Χάνδαξ                                 خندق            Khandaqou           Χημεία                                كيمياء              Kimyah                 Χίλια                                   كيلو                 Kilo                  Χόνδρος                        غضروف               Gadroufouf    Χορηγία                            خراج                 Khiraj                   Χρώμιο                          كروميو              Kromio                        Χάρτης                            خارطة             Kharitt                     Χώρα                                 كورة                Kourah                   Χωριό                                 قرية                Qryatou 
    Ψ ΄-
    Ψυχολογία                  سيكولوجية          Bsigologiah
    Ω΄ -
    Ωκεανός                       أوقيانوس           Oqyanos







[1] - Εισήγηση του γράφοντος στο            στην Αρχαία Ολυμπία
[2] Βλ. ديوان ابن الرومي                                                            Βλ. Ευθυμίου Γ. Άσσου , Ο έλληνας αραβόφωνος ποιητής , περιοδικό  «
[3] . η πρακτική αυτή ακολουθείται σήμερα από την πλειοψηφία των ελλαδιτών συγγραφέων που κυκλοφορών στα ελληνικά βιβλία και συγγράμματα τους, τα οποία παρουσιάζουν ως μεταφρασμένα δήθεν από το αραβικό πρωτότυπο   - Βλ. βιβλία των Κ.Μ, Π. Κ, Ε. Κ κ.α